لجستیک چیست؟

لجستیک، اصطلاحی با ریشه نظامی، یک مفهوم اساسی در تجارت است. لجستیک همه چیز را در مورد رساندن منابع ازجمله افراد، مواد و محصولات، از مبدأ به مقصد شامل می‌شود. بیایید به اینکه لجستیک چیست، انواع مختلف آن کدامند، وظایف لجستیک چیست، چرا مهم است و تفاوت بین لجستیک و زنجیره تامین نگاهی بیندازیم.

لجستیک چیست؟

لجستیک (Logistics) به فرآیند کلی مدیریت نحوه کسب، ذخیره و انتقال منابع از مبدأ به مقصد نهایی اشاره دارد. مدیریت لجستیک شامل شناسایی توزیع‌کنندگان و تامین کنندگان بالقوه و تعیین اثربخشی و دسترسی آن‌ها است. از مدیران لجستیک به عنوان تدارکات یاد می‌شود.

«لجستیک» در ابتدا یک اصطلاح نظامی بود که برای اشاره به نحوه تهیه، ذخیره و جابجایی تجهیزات و تدارکات توسط پرسنل نظامی استفاده می‌شد. این اصطلاح اکنون به طور گسترده در بخش تجاری، به ویژه توسط شرکت‌هایی در بخش‌های تولیدی، برای اشاره به نحوه مدیریت و جابجایی منابع در طول زنجیره تامین استفاده می‌شود.

انواع مختلف لجستیک

چندین مرحله در یک زنجیره تامین وجود دارد که از تامین مواد اولیه، ایجاد یا تولید محصولات گرفته تا تحویل آن‌ها به کاربران نهایی یا کسب‌وکارها را شامل می‌شود. هر مرحله می‌تواند از نوع متفاوتی از لجستیک استفاده کند. لجستیک ورودی، خروجی و معکوس ازجمله انواع لجستیک هستند، اما موارد زیر نیز وجود دارد:

لجستیک تامین (Procurement Logistics)

لجستیک تامین شامل یافتن و تماس با تامین کنندگان مورد نیاز برای تامین مواد اولیه و هر چیز دیگری که برای شروع فرآیند تولید نیاز است می‌شود. مهم است که مقدار صحیح مواد را انتخاب کنید و آن‌ها را به موقع تحویل دهید.

لجستیک تولید یا ساخت (Production or manufacturing logistics)

در این نوع لجستیک چندین فرآیند گنجانده شده است. این فرآیندها شامل تولید، حمل و نقل داخلی و ذخیره یک محصول جدید و همچنین هرگونه تلاش برای بهینه‌سازی این فرآیندها و کاهش زمان و هزینه مورد نیاز برای برآورده کردن سفارش مصرف کننده است.

لجستیک توزیع (Distribution logistics)

تحویل به موقع یک محصول به مصرف کننده می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود. در روش مستقیم، تولید کننده وظیفه تحویل محصول به کاربران نهایی را بر عهده دارد. در روش غیرمستقیم، خرده‌فروش یا عمده‌فروش وظیفه فروش و تحویل محصول به کاربران نهایی را بر عهده دارد. لجستیک توزیع همچنین بر بهینه‌سازی روش‌های بسته‌بندی و حمل و نقل متمرکز است.

برای آشنایی بیشتر با معرفی انواع بسته بندی در حمل و نقل بین المللی، مطلب آن را در بلاگ، مطالعه کنید.

لجستیک دفع (Disposal logistics)

این نوع لجستیک کل زنجیره تامین را در برمی‌گیرد. این نوع لجستیک شبیه به لجستیک معکوس بوده و از این جهت متفاوت است که فرآیندهای دفع را نیز دربرمی گیرد. مواد باقیمانده را می‌توان بازیافت کرد تا کارایی به حداکثر برسد. هر ماده‌ای که غیرقابل استفاده تلقی شود را نیز می‌توان دور انداخت.

وظایف لجستیک چیست؟

حمل و نقل و انبارداری دو وظیفه اصلی صنعت لجستیک هستند. مدیریت حمل و نقل بر برنامه‌ریزی، بهینه‌سازی و اجرای استفاده از وسایل نقلیه برای جابجایی کالا بین انبارها، مکان‌های خرده‌فروشی و مشتریان تمرکز دارد. حمل و نقل چندوجهی است و می‌تواند شامل اقیانوس، هوا، راه‌آهن و جاده باشد.

مدیریت حمل و نقل فرآیند پیچیده‌ای است که شامل برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی مسیرها و بارهای حمل و نقل، مدیریت سفارش، ممیزی حمل و نقل و پرداخت می‌شود. همچنین می‌تواند به مدیریت محوطه گسترش یابد؛ فرآیندی که بر حرکت وسایل نقلیه و مدیریت ناوگان از طریق محوطه‌های خارج از کارخانه‌های تولید، انبارها و مراکز توزیع نظارت می‌کند. مدیریت حامل یک جنبه مهم است؛ زیرا قیمت، در دسترس بودن و ظرفیت حامل‌های حمل و نقل به طور گسترده‌ای متفاوت است.

شرکت‌های لجستیک معمولا از نرم‌افزار سیستم مدیریت حمل‌ونقل (TMS)، برای کمک به رفع نیازهای لجستیک مرتبط با حمل و نقل خود استفاده می‌کنند. همچنین برنامه‌های کاربردی دیگری مانند سیستم‌های مدیریت محوطه و سیستم‌های مدیریت انبار (WMS) نیز وجود دارد.

انبارداری یا مدیریت انبار شامل کارکردهایی مانند مدیریت موجودی و برآورده کردن تقاضای مشتری است. همچنین شامل مدیریت زیرساخت‌ها و فرآیندهای انبار نیز می‌شود. به عنوان مثال، در یک مرکز اجرا، سفارشات کالا دریافت، پردازش و برای مشتری ارسال می‌شود. بیشتر شرکت‌ها از نرم‌افزار WMS برای مدیریت جریان و ذخیره‌سازی کالاها و ردیابی موجودی استفاده می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اصطلاح door to door یا همان ارسال درب به درب چیست؟

چرا لجستیک مهم است

تحویل به موقع بسته‌های مشتری، همیشه در طول فرآیند زنجیره تامین مهم بوده است.

بااین‌حال، طی سال‌های اخیر با رایج‌تر شدن بازاریابی چند کاناله و خرده‌فروشی محصولات از طریق گوشی‌های هوشمند، این امر حیاتی‌تر شده است.

تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و خرده‌فروشان مجبور شده‌اند فرآیندهای لجستیکی خود را بهبود ببخشند تا تقاضا برای تحویل سریع‌تر و راحت‌تر تعداد زیادی کالا را برآورده کنند. آن‌ها همچنین مجبور شده‌اند فرآیندها و سیستم‌های خود را بهتر ادغام کرده و راه‌هایی را برای بهبود دید زنجیره تامین پیاده‌سازی کنند.

مولفه های لجستیک

در این بخش از لجستیک چیست، خوب است بدانید که لجستیک ممکن است شامل برخی یا همه عملکردهای تجاری زیر باشد:

حمل و نقل ورودی (Inbound transportation)

حمل و نقل ورودی انتقال کالا و مواد از یک تامین کننده به یک شرکت است و شامل فعالیت‌هایی مانند حمل و نقل، ذخیره‌سازی و توزیع قطعات یا مواد خام مورد استفاده در تولید می‌شود. همچنین ممکن است شامل ردیابی موجودی، تامین مواد و بهینه‌سازی جابجایی کالا از تامین کننده به انبار، فروشگاه یا کارخانه تولیدی نیز باشد.

حمل و نقل خروجی (Outbound transportation)

حمل و نقل خروجی، جریان محصولات نهایی از یک شرکت به مشتریان یا کاربران نهایی آن‌ها است. این فعالیت‌ها شامل خدمات مشتری و کانال‌های توزیع می‌شوند. به عنوان مثال، اگر بخش فروش یک شرکت، سفارشی از مشتری دریافت کند، موجودی کالا را بررسی می‌کند تا مطمئن شود محصول موجود است و سپس سفارش را برای بسته‌بندی و تحویل به مشتری به انبار شما ارسال می‌کند.

در صورت تمایل برای آشنایی با حمل و نقل بین المللی مطلب، با صفر تا صد حمل و نقل بین المللی آشنا شوید را مطالعه کنید.

انبارداری (Warehousing)

انبارداری به نگهداری ایمن کالا، موجودی یا اطلاعات در یک منطقه یا ساختمان مشخص اشاره دارد. انبارداری برای بیشتر شرکت‌هایی که در زمینه تولید، صادرات، واردات یا حمل و نقل کالا فعالیت می‌کنند ضروری است. انبارها به‌طور ایمن محصولات را به‌صورت سازمان‌یافته ذخیره می‌کنند، بنابراین یک شرکت می‌تواند محل قرارگیری اقلام، مدت زمانی که در آنجا بوده و زمان ورود و مقدار موجود را ردیابی کند.

در تجارت الکترونیک، قبل از ارسال مستقیم محصول به مشتری، کالاها در یک انبار هستند تا زمانی که مشتری از طریق وب‌سایت شرکت، سفارشی را ثبت کند. در خرده‌فروشی سنتی، شرکت‌ها ممکن است اقلام را قبل از تحویل به یک فروشگاه فیزیکی در یک انبار ذخیره کنند.

مدیریت ناوگان (Fleet management)

مدیریت ناوگان به مدیریت وسایل نقلیه موتوری تجاری و شخصی، ماشین‌آلات هوانوردی، کشتی‌ها و واگن‌های ریلی اشاره دارد و می‌تواند شامل کارکردهای مختلفی مانند تامین مالی و اجاره خودرو، صدور مجوز و انطباق، تعمیر و نگهداری خودرو، مدیریت تصادف و مدیریت زنجیره تامین باشد.

مدیریت کارآمد ناوگان به شرکت‌هایی که در تجارت به حمل و نقل متکی هستند اجازه می‌دهد تا خطرات ناشی از سرمایه‌گذاری روی خودرو را کاهش داده یا حذف کنند. این امر کارایی و بهره‌وری را بهبود می‌بخشد، هزینه‌های کلی کارکنان و حمل و نقل را کاهش می‌دهد و انطباق با مقررات دولتی را فراهم می‌کند.

انجام سفارش (Order fulfillment)

انجام سفارش، فرآیند ذخیره‌سازی کالا، بسته‌بندی سفارش‌ها و تحویل محصولات به مشتریان است. در یک مفهوم گسترده، انجام سفارش شامل فعالیت‌هایی است که پس از ثبت سفارش توسط مشتری تا لحظه دریافت آن سفارش اتفاق می‌افتد. شرکت‌ها ممکن است انجام سفارش را در داخل انجام دهند یا آن را برون‌سپاری کنند.

انجام سفارش داخلی زمانی است که شرکت‌ها انبار و عملیات حمل و نقل خود را معمولا با کارکنان، تجهیزات و امکانات خود مدیریت می‌کنند. این کار برای شرکت‌ها یا مشاغلی که خواهان کنترل کامل بر عملیات تجاری خود هستند ایده آل است.

در مقابل، برون‌سپاری زمانی است که شرکت‌ها یک شخص ثالث را استخدام می‌کنند تا انجام سفارش را برای آن‌ها پیش ببرد. این کار می‌تواند برای شرکت‌هایی که می‌خواهند با انجام ندادن این عملکردها در زمان صرفه‌جویی کنند، بهترین انتخاب باشد.

مدیریت موجودی (Inventory management)

موجودی به کالاها یا موادی اطلاق می‌شود که یک کسب‌وکار قصد دارد برای کسب سود به مشتریان بفروشد. مدیریت موجودی، جزء حیاتی زنجیره تامین، موجودی را از کارخانه تولیدی یک شرکت تا انبار و از آنجا تا محل فروش ردیابی می‌کند.

هدف اصلی مدیریت موجودی، داشتن کالا یا مواد مناسب است. این مستلزم مشاهده موجودی است که شامل تعیین زمان سفارش، مقدار سفارش و مکان ذخیره اقلام می‌شود. مراحل اساسی مدیریت موجودی عبارت‌اند از:

• خرید موجودی (Purchasing inventory): این زمانی است که یک شرکت قطعات یا مواد اولیه را خریداری کرده و آن‌ها را به یک انبار حمل می‌کند.
• ذخیره موجودی (Storing inventory): این زمانی است که یک شرکت اقلام را تا زمانی که لازم باشد ذخیره می‌کند. اقلام می‌تواند شامل مواد خام یا کالاهای نهایی در یک انبار یا مکان فیزیکی دیگر باشد.
• سود بردن از موجودی (Profiting from inventory): این زمانی است که شرکت‌ها می‌توانند کالاهایی را که می‌فروشند کنترل کنند و شامل انتشار کالاهای نهایی برای انجام سفارشات و تحویل محصولات به مشتریان می‌شود.

جابجایی مواد (Materials handling)

جابجایی مواد عبارت است از جابجایی کالا یا مواد در یک انبار یا محل نگهداری و شامل استفاده از سیستم‌ها و تجهیزات دستی، نیمه خودکار و خودکار می‌شود. در نظر گرفتن ذخیره‌سازی، حفاظت و کنترل کالاها در طول مراحل تولید، انبارداری و توزیع آن‌ها بسیار مهم است.

در صورت دریافت خدمات در زمینه حمل کالا وارداتی از اروپا، با کارشناسان ما در پست تی ان تی در تماس باشید.

برنامه‌ریزی تقاضا (Demand planning)

برنامه‌ریزی تقاضا فرآیند پیش‌بینی تقاضا برای اطمینان از تحویل سریع و مطمئن محصولات است. برنامه‌ریزی مؤثر تقاضا می‌تواند دقت پیش‌بینی درآمد شرکت را بهبود ببخشد، سودآوری یک محصول یا کانال خاص را افزایش دهد و موجودی را بر اساس تقاضا تنظیم کند.

برنامه ریزان تقاضا به دقت عوامل داخلی و خارجی را که می‌توانند بر تقاضا تأثیر بگذارند مانند رویدادهای خبری، الگوهای آب و هوا، بلایای طبیعی و مسائل نیروی کار، بررسی می‌کنند. جمع‌آوری اطلاعات از تمام منابع ممکن، راهی موثر برای پیش‌بینی دقیق تقاضای مشتری است. فرآیندهای درگیر در برنامه‌ریزی تقاضا عبارت‌اند از:

• مدیریت تبلیغات تجاری: تبلیغات تجاری، استراتژی‌های بازاریابی هستند که بر افزایش تقاضا در فروشگاه از طریق تبلیغات درون فروشگاهی، هدایا، تخفیف‌ها و سایر استراتژی‌های مشابه تمرکز دارند. مدیریت تبلیغات تجاری به شرکت‌ها کمک می‌کند تا شراکت قوی‌تری با خرده‌فروشان ایجاد کنند و از طریق فعالیت‌های تبلیغاتی بسیار سازمان‌یافته از رقبای خود متمایز شوند.
• مدیریت سبد محصولات: مدیریت سبد محصولات فرآیند مدیریت هر جنبه از چرخه عمر محصول، از معرفی یک محصول جدید گرفته تا برنامه‌ریزی پایان عمر محصول دیگری است. هدف این است که نگاهی سطح بالا به کل مجموعه داشته باشیم و تعیین کنیم که خطوط تولید کجا به یکدیگر وابسته و به هم مرتبط هستند.
• پیش‌بینی آماری: پیش‌بینی آماری به فرآیند استفاده از داده‌های تاریخی برای تولید پیش‌بینی‌های زنجیره تامین با استفاده از انواع الگوریتم‌های آماری پیشرفته اشاره دارد. در برنامه‌ریزی تقاضا، داشتن پیش‌بینی‌های مبتنی بر داده‌ها برای جلوگیری از اضافه فروشی یا کمبود موجودی و اطمینان از اینکه مشتریان احساس رضایت می‌کنند، مهم است.

درک لجستیک در مدیریت و تجارت

به عبارت ساده، در پاسخ به سوال هدف مدیریت لجستیک چیست، باید بگوییم هدف، داشتن مقدار مناسبی از یک منبع یا ورودی در زمان مناسب، رساندن آن به مکان مناسب در شرایط مناسب و تحویل آن به مشتری داخلی یا خارجی است.

به عنوان مثال، در صنعت گاز طبیعی، لجستیک شامل مدیریت خطوط لوله، کامیون‌ها، تأسیسات ذخیره‌سازی و مراکز توزیعی است که نفت را در طول زنجیره تامین مدیریت می‌کنند. یک زنجیره تامین کارآمد و مناسب و رویه‌های لجستیکی موثر، برای کاهش هزینه‌ها و حفظ و افزایش کارایی ضروری است. لجستیک ضعیف منجر به تحویل نابهنگام، عدم پاسخگویی به نیازهای مشتریان و درنهایت باعث آسیب کسب‌وکار می‌شود.

مفهوم لجستیک تجاری از دهه ۱۹۶۰ تغییر کرده است. پیچیدگی روزافزون تامین مواد و منابع مورد نیاز شرکت‌ها، همراه با گسترش جهانی زنجیره‌های تامین، نیاز به متخصصانی به نام تدارکات زنجیره تامین را در پی داشته است.

در عصر مدرن، رونق فناوری و پیچیدگی فرآیندهای لجستیک باعث ایجاد نرم‌افزارهای مدیریت لجستیک و شرکت‌های تخصصی متمرکز بر لجستیک شده است که حرکت منابع را در طول زنجیره تامین تسریع می‌کنند.

شرکت‌های تولیدی ممکن است تصمیم بگیرند که مدیریت تدارکات خود را به متخصصان برون‌سپاری کنند یا در صورت مقرون‌به‌صرفه بودن، لجستیک را به صورت داخلی مدیریت کنند.

تفاوت بین لجستیک و مدیریت زنجیره تامین

مدیریت لجستیک جزء مهمی از مدیریت زنجیره تامین (SCM) است و این اصطلاحات گاهی اوقات به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

مدیریت لجستیک

در پاسخ به سوال مدیر لجستیک چیست، باید بگوییم این فرآیند، حرکت محصولات را از دریافت مواد اولیه تا تحویل محصولات نهایی به مشتری سازماندهی می‌کند. گاهی اوقات، اصطلاحات لجستیک ورودی و خروجی به ترتیب برای نشان دادن تدارکات برای کالاهایی که به یک مرکز می‌رسند یا از آن خارج می‌شوند، استفاده می‌شود.

یکی دیگر از مقوله‌های مهم مدیریت لجستیک، لجستیک معکوس است. این فرآیندی است که برای بازگرداندن محصول به مرکز توزیع برای سرویس، نوسازی، از کار انداختن و بازیافت استفاده می‌شود. این امر به ویژه برای تجارت الکترونیکی مرتبط است.

مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین، طیف وسیع‌تری از فعالیت‌های برنامه‌ریزی زنجیره تامین را دربرمی گیرد و شامل برنامه‌ریزی تقاضا، برنامه‌ریزی فروش و عملیات و اجرای زنجیره تامین، ازجمله منابع استراتژیک و مدیریت حمل و نقل می‌شود.

آینده لجستیک

هوش مصنوعی (AI) و اتوماسیون نقش مهمی در نحوه عملکرد لجستیک در آینده خواهند داشت. حمل و نقل و عملکردهای لجستیکی مربوط به آن، برای خودکارسازی وظایف تکراری به سیستم‌های هوش مصنوعی متکی هستند تا کارشناسان لجستیک بتوانند بر کارهای مهم‌تر یا نوآورانه‌تر تمرکز کنند. برخی از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک در حال حاضر از هوش مصنوعی برای ردیابی بهتر بسته‌ها و پیش‌بینی مشکلات مربوط به حمل و نقل در زنجیره تامین استفاده می‌کنند.

در همین حال، وسایل نقلیه خودران، مانند لیفتراک‌های بدون راننده، کامیون‌های تحویل و پهپادها، احتمالاً در انبارها، حیاط انبارها و بزرگراه‌ها رایج‌تر می‌شوند. چالش‌ها همچنان پابرجا هستند، اما کسب‌وکارها با استفاده از داده‌ها، بهینه‌ترین مسیرها را برای کوتاه‌تر کردن زمان تحویل، شناسایی می‌کنند.

سخن آخر

لجستیک فرآیند پیچیده‌ای است، اما به یک چیز خلاصه می‌شود: تجربه مشتری در پایان روز. لجستیک دقیق قدرت مقرون‌به‌صرفه بودن، بهبود کیفیت و سرعت بخشیدن به تحویل را دارد. با برنامه‌ریزی استراتژیک و مبتنی بر داده، متخصصان لجستیک این ظرفیت را دارند که فروش و افزایش سود تجاری را تجربه کنند.

در صورت اطلاع از شرایط ارسال بسته پستی به خارج از کشور، با کارشناسان ما در پست تی ان تی در ارتباط باشید.

سوالات متداول

به زبان ساده لجستیک چیست؟

لجستیک فرآیند انتقال محصولات و مواد خام از تولید کننده به خرده‌فروش و از خرده‌فروش به مشتری است. لجستیک در مورد اطمینان از این است که کالاها به طور مؤثر حمل می‌شوند، به روشی سازماندهی شده ذخیره می‌شوند و در مواقع نیاز به دست مشتریان می‌رسند.

نقش فناوری در لجستیک چیست؟

فناوری نقش مهمی در لجستیک مدرن ایفا می‌کند. نرم‌افزار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا موجودی انبار را ردیابی و مدیریت کنند، مسیرهای تحویل را برنامه‌ریزی کنند، عملیات انبار را خودکار کنند و موارد دیگر. با پیشرفت در هوش مصنوعی و اتوماسیون، فناوری بسیاری از فرآیندهای لجستیک را کارآمدتر و مستقل‌تر می‌کند.

لجستیک سبز چیست؟

لجستیک سبز به تلاش‌هایی برای به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی فعالیت‌های لجستیکی اشاره دارد و می‌تواند شامل استفاده از وسایل نقلیه کم مصرف، برنامه‌ریزی مسیر بهتر، استفاده از بسته‌بندی‌های سازگار با محیط‌زیست و بهبود شیوه‌های بازیافت باشد.